Ф КГМУ 4/3-04/01
ИП №6 УМС при КазГМА
от 14 июня 2007 г.
АРААНДЫ МЕМЕЛЕКЕТТІК МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ
Психология, психиатрия жне наркология кафедрасы
Дріс
Таырыбы:
Шизофрения Мамандыы: 051301 «Жалпы медицина»
Курс 5
Уаыты (затыы) 1 саат
араанды 2011 ж
Кафедраны дістемелік отырысында бекітілген
07.05 2011ж. № 10 хаттама
Психология, психиатрия жне наркология
каф.ме., м..к., доцент Любченко М.Ю.
Таырыбы:
Шизофрения
Масаты: студенттерді шизофренияны этиологиясымен, патогенезімен, диагностикасымен, клиникалы жне патохимиялы ерешеліктерімен, емі мен болжамымен, тіс-жа жйесіне симптомдар проекцияланандаы кріністеріні ерекшеліктерімен таныстыру.
Дріс жоспары
Шизофренияны анытау, шизофренияны этиологиясы мен патогенезіні негізгі теориялары
Шизофренияны диагностикалы критерийлері
Негізгі клиникалы трлері мен аым типтері
Шизофренияны патохимиялы ерекшеліктері
Шизофренияны терапевтік тактикасы мен болжамы
Аффективті бзылыстар. Этиология мен патогенез.
Аффектиаті бзылыстарды диагностикалы критерийлері мен клиникалы варианттары
Аффективті бзылыстарды терапевтік тактикасы мен болжамы
Шизофрения кріністеріні симптомдар тіс-жа жйесіне проекцияланандаы ерекшеліктері
Дрісті тезистері
Шизофрения (F20)- созылмалы психикалы эндогенді прогредиентті, негізінен жас кезінде дамитын ауру. Шизофрения кезіндегі продуктивті симптоматика р трлі, біра барлы симптомдарды орта асиеті схизис (ішкі арама-айшылы, психикалы процестерді бірлігіні бзылысы) болып саналады. Негативті симптоматика ойлауды бзылысы жне ызыушылыты жоалуымен, эмоционалды кедеюмен жретін тланы ршулі згерісімен крінеді. Ауруды жекеленген кезедерінде жаымсыз аым болса ауыр апатико-абулиялы аау («шизофренияы аыл кемістігі») дамиды. Шизофрения туралы оуды негізі болып Э. Крепелинні (1896) жас кезінде себепсіз пайда болып, ршулі аыммен жне тланы ауыр аауыны дамуымен— гебефрения [Геккер Э., 1871], кататония [Кальбаум К., 1890] и созылмалы сандыраты психоздарымен [Маньян В., 1891] жретін бірнеше психоздарды
dementia praecox (ерте аыл кемістігі) атауымен біріктірген ебектері жатады. 1911 ж. швейцар психиатры Е. Блейлер бл ауруды жаа терминмен, яни «шизофрения» (грек сзінен schiso — ыдырау жне phren — жан) деп атауды сынды. «Ерте аыл кемістігі» термині бл ауруа сйкес келмеді, йткені ол немі аыл кемістігімен аяталмайды, тіпті жазылып кетуі ммкін. Ерте аыл кемістігі кезіндегі мндай шешілуді Э. Крепелин де анытады. Е. Блейлер ауруды негізгі белгісіне аыл кемістігін емес, ерекше дискорданттылыты, психикалы процестерді ыдырауы(«схизис») мен ауру дамуынан тланы спецификалы згерісін жатызды. Ол ауруды біріншілік жне екіншілік белгілерін ажыратты. Біріншілікке науасты оамды байланыстын жоалту мен ршімелі тйыталуды (аутизм), эмоциясыны кедеюін(апатия), ойлауды ерекше бзылыстарын(резонерство, ажырау, паралогия, символизм) жне психикалы ыдырауын- схизисті (р трлі психикалы кріністер арасындаы диссоциация, амбиваленттілік) жатызады. Аылшынтілді елдерде аталан бзылыстар Блейлерді «трт А-сы»деп сипатталады: Аутизм, Аффектті тмендеуі,(эмоционалды кедею), Ассоциация дрыстыыны бзылысы, Амбивалентность. Ресей дстрінде бл психикалы бзылыстар тланы шизофрениялы типте згеруі деп аталады. Аталан белгілер
негативті бзылыстар деп аталады. Олар шизофрения диагностикасында маызды орын алады.
Е.Блейлерді екіншілік, осымша деп таныан баса психикалы бзылыстар сенестопатиямен, елеспен, галлюцинациялармен, сандыраты ойлармен, кататониямен, атиптік аффективтік стамалармен(мания, депрессия) крінеді.
Бл бзылыстарды диагностика шін маызды емес деп санады, йткені олар шизофренияа тн болса да, баса ауруларда да кездеседі. Аталан бзылыстар
продуктивті, немесе позитивті симптомдар деп аталады.
Шизофренияны этиологиясы мен патогенезі жеке нозологиялы бірлік ретінде блінгеннен кейінгі арнайы оуды пніне айналды. Э.Креплин шизофрения токсикоз, сіресе, жыныс бездеріні ызметіні бзылысынан болады деп санады. Шизофренияны токсикалы табиатты идеясы кейінгі бірнеше зерттеулерде де жаласын тапты. Сйтіп, шизофренияны дамуын белок алмасуы бзылысы мен науас организмінде азот німдеріні жиналуымен байланыстырды. Бірнеше онжылдытар брын шизофренияны токсикалы табиатты идеясы осы аурумен науастарды ан сарысуынан арнайы затты анытаумен таныс болды. Біра шизофрениямен науастарда арнайы затты болу идеясы, мысалы тараксеина [Хисс Р., 1958], кейін длелденбеді.
Шизофрениямен науастарды анында мембранотропты токсиндер аныталды. Айын токсикалы фактор мен шизофрениялы процесті атерлі болуы арасындаы кореляция аныталды. Бл идея шизофренияны иммунологиялы гипотезін дамытты. Шизофрения кезіндегі жйке жйесіне кері сер ететін активті фактор аутоантиген мен аутоантидене тзілуіне келеді, олар з кезегінде ми тіндерін заымдайды. Оларды саны ауру ды атерлігіне байланысты.
Соы кездері арнайы зерттеулер мен тжірибелер арасында шизофрения патогенезінде ОЖЖ-ні негізгі медиаторларыны (дофамин, серотонин, норадреналин) алмасуыны бзылысы жатаны аныталды. Нтижесінде катехоламин, индол гипотезалары пайда болды. Біріншісі шизофрениямен науастарды миындаы нейробиологиялы процестерді бзылу механизмінде норадреналин мен дофамин дисбалансы жатанымен тсіндіріледі. Индол гипотезасын станушылар шизофренияны дамуын серотонин мен баса индол туындыларыны дисбалансымен тсіндірді.
Шизофренияны дамуында тымуалау факторларыны ролі аныталды. Шизофренияны жаын туыстарды арасында даму жиілігі тымуалау аурулары жо популяциялармен салыстыранда едуір жоары.
Сонымен, азіргі уаыттаы мліметтер шизофрения жне онымен сас психикалы бзылыстар мультифакториальды жне ммкін болса полигенді табиатты аурулар екенін длелдейді.
Клиникалы крінісі. Синдромды трлері. Шизофрения кез келген жаста дамуы ммкін. Біра жиі жас кезде дамиды(20-23 жас). Жне кейбір шизофренияны трлеріні дамуына арнайы «оптимальды» уаыт болады. Мысалы, параноидты трі 30 жастан жоары кезде дамиды, ал невроза сас бзылыстар, ойлау бзылысы- жасспірім мен жас кезде. Жиі преморбидті сипаттаы тланы ерекшеліктері аныталады. Кбіне тйыты, физикалы белсенділігіні тмендігі, тртіптілік, ияла бейімділік, оаша рекеттерге кіл блу (оу, музыка тыдау, коллекциялар жинау) жатады. Кп науастар абстракты ойлауа жоары абілеттілікті крсетеді, наты ылымды оай мегереді (физика, математика).
Ауруды алаш пайда боланын науасты алыпты мір салтыны згерісі крсетеді. Ол зіні брыны сйікті жмыстарын мытады, туыстары мен достарына кз арасын бірден згертеді. Брын тн болмаан ызыушылытар пайда болады: философияа, дінге, этикаа, космологияа. Кейбір науастар зіні денсаулыына те атты мазадайды, ипохондриялыты крсетеді, басалары здерін асоциальды стайды. Бл процесс брыны оамды байланыстарыны зіліп, ршімелі аутизм дамуымен жреді.
Манифестті кезені белгілері кптеген клиникалы кріністерімен ерекшеленеді.
Ойлауды бзылысы шизофренияа е тн белгі. Науастар жиі басарылмайтын ойлар легіне, ойларды тотауына, «бітелуіне», параллельдігіне шаымданады. Осы былыстар науаса гімелесіп отыран адамды, оыанды тсінуге кедергі болады. Жеке сйлемдерден, сздерден ерекше символды ойларды аып алу, жаа сздерді шыару (неологизм) тн. Мнсіз даналыпен айналысуа, ой толауа (кп сйлеу) бейімділік тн. Ауыр жадайларда сйлеу байланыссыздыы дамиды.
Эмоционалды бзылыстар туыстара бауыр басу мен жан ашу сезімдерін жоалтумен басталады. Кейде ол туыстарды жек крумен, атыгез атынаспен крінеді. Уаыт ткен сайын сйікті ісіне ызыушылы толыымен жойылады. Науастар ола болады, тіпті арапайым тазалыты да сатамайды.
Науасты міне-лы да айтарлытай згереді. Тйыты ерте дамиды, туыстармен ана емес, достарымен де байланыс зіледі. Науастар ктпеген ылытарды жасайды, сйлеу мнері мен бетті имылдату згереді. Бларды барлыы таныстарын та алдырады.
Шизофренияа типті жне ртрлі сенестопатиялар тн.
Сенестопатиялар ерсі, ерекше сипатта болады.
абылдауды бзылысы
есту галлюцинациясымен (жиі
жалан галлюцинация) крінеді. Біра кейде тактильді, иіс сезу, кру галлюцинациялары дамуы ммкін. Ауруды типтік крінісіне
сандыраты ртрлі трлері жатады- паранойялды, паранойдты, парафренді. сер ету сандыраы жиі псевдогаллюцинациямен бірге жреді-
Кандинский—Клерамбо синдромы. имыл-жігер бзылыстары ртрлі кріністермен жреді. Ырыты ызметті е айын бзылысына кататоникалы синдром жатады, ол ступор мен озумен крінеді. Ступорлы жадай кататоникалы озу мен импульсивті ылытармен зілуі ммкін. Кататоникалы синдром люцидті жне онейроидты болып екіге блінеді. Люцидті кататония ауруды жаымсыз аымын білдіреді жне паранойдты шизофренияны соы кезедерінде жиі кездеседі. Онейроидты кататония ауруды жеделдігін крсетеді жне жиі реммисиямен аяталады.
Науаста 1 сраа 2 пікір, 2 шешім болады (амбиваленттілік). Ол науаса дрыс имылдауа кедергі болады. Жиі ерік-жігері тмен болады (энергетикалы потенциалыны редукциясы), ол лсіздік, апатиямен аяталады.
МКБ-10 бойынша шизофренияны трлері.
Параноидты трі [F20.0] басалардан жиі кездеседі. Ауруды кенет згеру белгілерімен оса (аутизм, ойды растуды бзылуы, эмоцияны тмендеуі мен орынсыздыы) осы трді клиникасыны негізгі крінісіне сандыра жатады. Ауруды аымы паранойялды, параноидты, парафренды синдромдар реттілігімен жреді.
Ауру жас жне ересек кезеде дамиды (25-40 жас). Эмоционалды аау кп жадайда біртіндеп лаяды жне науас туыстарымен байланысты за уаыт сатайды. Кптеген науастар за уаыта ебекке абілеттілігін сатайды, жанясын сатайды. Ауру ерте басталса сонша атерлі аымды болады.
Гебефрендік трі [F20.1] —шизофренияны е атерлі трлеріні бірі. Оны негізгі крінісі- гебефрендік синдром. Диагноз балалы жне ерсіз имылдарды, аыматы тріндегі озуды аныталуына негізделеді. Кіл кйі бос, продуктивсіз эйфориямен, орынсыз клкімен, агрессия, мнсіз бзылыстар, тсінбеушілік стамаларымен алмасады. Сз сйлеу реттілікті жоалтады, айталаулара, неологизмдерге толады, жиі сыни рысумен бірге жреді. Іс-рекеті ырсыты пен негативизмге толы баытсыз белсенділіктен трады. Науастар арапайым мселелерді шеше алмайтын жадайа жетеді, сондытан немі баылау мен ктуді ажет етеді. Ауру жасспірім кезінде дамиды (13-15 жас) кейін ремиссиясыз теді.науастар жмыса трмай мгедек болып алады.
Кататониялы трі [F20.2] кбіне имыл бзылысымен сипатталды.
Кататониялы ступор заа созылан ыайсыз, ерсіз, табии алыпа жатпайтын алыпта трумен, шаршамаумен ерекшелінеді. Мысалы, басын жастытан ктеріп жату (ауалы жасты синдромы), басты халатпен, жапышпен жабу(капюшон синдромы). Бл кезде блшы ет тонусы те жоары болады. Бл науастара керек алыпты алып, за сатауына кмектеседі (каталепсия- балауызды ептілік). Науастара негативизм (сынысты, тілекке арама-арсы имылды орындаудан бас тарту) мен мутизм (гімелесушіні сзі мен бйрыын тсіне алса да сйлеуді толы жоалуы) тн. имылсызды стереотирті озалыспен- кататоникалы озумен зіледі. Кататонияны баса кріністеріне гімелесушіні имылын, пікір айталау(
эхопраксия, эхомимия, эхолалия), пассивті баыну (наты бйрыты аланынша имылдамау) жатады.
арапайым трі [F20.6] толы негативті симптоматикамен крінеді. Е жиі ршімелі апатико-абулиялы аау кездеседі. Ауруды басында оудан, жмыстан бас тартады, аыруа бейім болады, достары мен жанясынан ажырайды. Кейін науастар оршаан ортада болып жатан оиалара млдем араласпайды, суы, эгоист болып кетеді; жинатаан білім орын жоалтады, яни интеллекті бзылысын крсетеді («шизофрениялы аыл кемістігі»). Бл трге жасспірім мен жасты кезде даму тн болады: ремиссиялы аым, жылдам ршу, ерде мгедектікке келу.
арапайым шизофрения, гебефрения, люцидтік кататония е атерлі варианттара жатады.
Шизофренияны аымы. Аымны типтері. А.А. Снежневскийді жіктемесі бойынша 3 негізгі тип кездеседі: зіліссіз, стамалы-прогредиентті, реккурентті. зіліссіз тип рамына баяу былжырдан ауыр прогредиенттіге дейін жатады. Осы тип кезіндегі синдромды спектрге невроз жне психопатияа сас синдромдар, сондай-а галлюцинаторлы, сандыраты, кататониялы синдромдар жатады.
стамалы-прогредиентті типіне зіліссіз типтегі синдромдарды айындалан осарласуы тн. стамалара аффективті компоненттер осылуы ммкін. Паранойялды, параноидты, галлюцинаторлы, парафренды стамалар да дамуы ммкін.
Реккурентті тип айын крінетін полиморфты стамалармен сипатталады- таза аффективтіден сананы онейроидты кгірттенуімен бірге кататониялы стама жатады. Кп науастар мірінде бір ана жайылан стаманы басынан ткереді. стаманы санына байланыссыз ауыр ааулар бл трде дамымайды.
Шизофрения кезіндегі предикторлар болжамы
Жаымсыз болжам
Салыстырмалы жаымды болжам
Ауру бастамасы 20 жастан ерте
Ауруды кеш дамуы
Жаняда шизофренияны болуы (шизофрениямен тымуалаушылы)
Тымуалаушылы ауруларыны болмауы
Айын конституционалды белгілерді болуы (тйыты, аутизм жне т.б.)
Конституционалды бейімділікті болмауы (достарыны болуы, арым-атынаса тез тсу)
Астениялы немесе диспластикалы дене бітімі
Пикниктік дене бітімі
Баяу біртіндеп даму
Жедел басталу
Эмоцияны кедеюі
Эмоцияны ршуі (мания, депрессия, мазасызды)
Спонтанды себепсіз пайда болу
Экзогенді фактор немесе психологиялы стресс сер еткеннен кейін психозды дамуы
Жанясы мен жмысыны болмайы
Жанясы, мамандыыны болуы
2 жыл ішінде ремиссияны болмауы
Анамнезінде за ремиссияны болуы
Негативті симптоматиканы басым болуы
Продуктивті симптоматиканы басым болуы
Емі Психотропты препараттармен емдеу азіргі кездегі психикалы бзылыстары айын науастарды емдеуді е негізгі трі болып саналады.
Сандыра, галлюцинация басым, озу жадайындаы айын психикалы бзылыстар кезінде нейролептиктерді олданады- галоперидол, аминазин, трифтазин, азалептин жне т.б. Кататоникалы симптоматика кезінде- этаперазин, мажептил, френолон, эглонил олданылады. Шизофрения мен созылмалы сандыраты бзылыстар за емді ажет етеді. Бл жадайларда за серлі нейролептиктер олданылады- модитен-депо, галоперидол-деканоат (инъекция 3-4 аптада 1 рет). Дозаны индивидуалды тадайды жне жеке сезімталдыа байланысты ерекшеленуі ммкін. Нейролептиктерді абылдап жрген, сіресе, жо,ары дозаны, науастарда неврологиялы кері сер- нейролептикалы синдром дамиды: жалпы блшы еттік рысумен, тремормен, жеке блшы еттерді спазмымен, бір орында отыра алмаумен, гиперкинездермен крінетін дрілік паркинсонизм дамиды. Бл асыныстарды алдын алу шін антипаркинсонды ем- циклодол, акинетон жне бензодиазепинді транквилизаторлар мен ноотропты препараттар олданылады.
Кркемдік материалдар (слайд- 3 дана).
1 Слайд. МКБ10 бойынша шизофренияны диагностикалы критерийлері
F2 Шизофрения, шизотиптік жне сандыраты бзылыстарF20 Шизофрения F20.0 Параноидты шизофрения
F20.1 Гебефрендікшизофрения
F20.2 Кататоникалы шизофрения
F20.3 Дифференциацияланбаан шизофрения
F20.4 Шизофрениядан кейінгі депрессия
F20.5 Резидуалды шизофрения
F20.6 арапайым шизофрения
F20.8 Шизофренияны баса да трлері
F20.9 Аныталмаан шизофрения
Аымны типтері келесі бес белгілерді пайдаланып жіктелуі
.х0 зіліссіз
.х1 Эпизодты ршімелі ааумен
.х2 Эпизодты траты ааумен
.х3 Эпизодты ремиттирлеуші
.х4 Толы емес ремиссия
.х5 Толы ремиссия
.х8 Баса
.х9 Аымы белгісіз, баылау кезеі те ыса
F21 Шизотиптік бзылыстарF22 Созылмалы сандыраты бзылыстар F22.0 Сандыраты бзылыстар
F22.8 Баса созылмалы сандыраты бзылыстар
F22.9 айындалмаан созылмалы сандыраты бзылыстар
F23. Жедел жне тпелі психикалы бзылыстар F23.0 Шизофрения симптомынсыз жедел полиморфты психотикалы бзылыстар
F23.1 Шизофрения симптомымен жедел полиморфты психотикалы бзылыстар
F23.2 Жедел шизофренияа сас психотикалы
F23.3 Баса жедел, кбіне сандыраты психотикалы бзылыстар
F23.8 Баса жедел тпелі психотикалы бзылыстар
F23.9 Айындалмаан жедел тпелі психотикалы бзылыстар
F24 Индуцирленген сандыраты бзылыстарF25 Шизоаффективтік бзылыстар
F25.0 Шизоаффективтік маниакальді типтегі бзылыстар
F25.1 Шизоаффективтік депрессивтік типтегі бзылыстар
F25.2 Шизоаффективтік аралас типтегі бзылыстар
F25.8 Баса шизоаффективтік бзылыстар
F25.9 Айындалмаан шизоаффективтік бзылыстар
Осы бес белгіге осымша белгілер осылуы
.х0 бір уаытта тек аффективтік жне шизофрениялы бзылыстар
.х1, бір уаытта тек аффективтік жне шизофрениялы бзылыстар жне аффективтік жойыланнан кейін де шизофрениялы белгіні саталуы
F28 Баса бейорганикалы психотикалы бзылыстарF29 Аныталмаан бейорганикалы психоз2 Слайд
Шизофрениялы аауды варианттарыЖеіл тлалы аауа «ерсіз» ылытар жасау(«фершробен»), жаа мір мен гебоидты синдром аауы жатады.
Гебоидты синдром жастардаы шизофрения дамуыны ерте крінісі бірі. Синдромны мні- ртрлі асоциалды рекеттерге бейім марлыты ауыр бзылысы. Ата-анларды тыдамау мен бауыр басуыны згеруі жатады- аталды, аморальдылы. Біра мндай былыстар уаыт ткеннен кейін згереді: тйыты, пассивтілік тередейді, брыны байланыстары зіледі, бріне немрайлы пайда болады.
Ауыр ааулар апатико – абулиялы синдроммен (эмоционалды таяды), яни толы немрайлыпен, кез келген сйлесуді ажет етпеушілікпен, ол усырып отырумен, арапайым й істерін орындайдан бас тартумен (тіпті тазалыты сатамау) жреді.
3 Слайд Шизофрения кезіндегі предикторлар болжамы Жаымсыз болжам
Салыстырмалы жаымды болжам
Ауру бастамасы 20 жастан ерте
Ауруды кеш дамуы
Жаняда шизофренияны болуы (шизофрениямен тымуалаушылы)
Тымуалаушылы ауруларыны болмауы
Айын конституционалды белгілерді болуы (тйыты, аутизм жне т.б.)
Конституционалды бейімділікті болмауы (достарыны болуы, арым-атынаса тез тсу)
Астениялы немесе диспластикалы дене бітімі
Пикниктік дене бітімі
Баяу біртіндеп даму
Жедел басталу
Эмоцияны кедеюі
Эмоцияны ршуі (мания, депрессия, мазасызды)
Спонтанды себепсіз пайда болу
Экзогенді фактор немесе психологиялы стресс сер еткеннен кейін психозды дамуы
Жанясы мен жмысыны болмайы
Жанясы, мамандыыны болуы
2 жыл ішінде ремиссияны болмауы
Анамнезінде за ремиссияны болуы
Негативті симптоматиканы басым болуы
Продуктивті симптоматиканы басым болуы
Баылау сратары (кері байланыс)
Шизофренияа анытама берііз
Шизофренияны негізгі клиникалы трлері
Шизофренияны болжамы
МКБ10 бойынша шизофренияны кодталуы
Шизофренияны алаш пайда боланын крсетеді
